‘Wanneer onderneemt de internationale gemeenschap actie tegen het regime van Kagame?’
Het regime van Paul Kagame in Rwanda is een treffend voorbeeld van hoe moderne autocraten de macht stevig in handen houden. Harde binnenlandse controle en destabilisering van naburige regio’s wordt gecombineerd met steun vanuit westerse landen – ook al zou je mogen verwachten dat die zich zouden verzetten tegen zowel de autocratie als de regionale chaos.
In Rwanda is Kagame een expert in het gebruik van systematische onderdrukking om de schijn van stabiliteit op te houden. Een opmerkelijk geval is dat van Paul Rusesabagina, die tijdens de Rwandese genocide in 1994 gezien werd als een held, maar tot nu een politieke gevangene is.
Zijn enige overtreding was dat hij zich uitsprak tegen de regering. Rusesabagina's behandeling dient als een duidelijke waarschuwing voor anderen die zouden overwegen om ook hun stem te laten horen: als zelfs internationaal bekende personen zware straffen krijgen, dan ....
Een ander voorbeeld is Kizito Mihigo, een zanger die te maken kreeg met repercussies omdat hij met zijn muziek zijn bezorgdheid uitte over mensenrechtenschendingen. Zijn zaak illustreert hoe het regime iedereen het zwijgen probeert op te leggen die een afwijkende mening heeft, ongeacht hun etnie of zelfs hun publieke status.
Kagame creëert een klimaat van intimidatie dat zich tot ver buiten Rwanda uitstrekt.
Kagame's pogingen om afwijkende meningen te onderdrukken stoppen niet bij de grenzen van Rwanda. Zijn regering heeft een uitgebreid systeem van transnationale repressie ontwikkeld dat critici achtervolgt, zelfs als ze zich duizenden kilometers verderop bevinden.
De moord op de voormalige chef van de inlichtingendienst Patrick Karegeya in Zuid-Afrika in 2014 maakte overduidelijk dat afstand geen bescherming biedt tegen het regime. Bovendien leven leden van de Rwandese diaspora in voortdurende angst, omdat ambassadebeambten hun familie thuis vaak bedreigen en deze tactieken gebruiken als controlemiddel. Deze wijdverspreide angst ontmoedigt kritiek en creëert een klimaat van intimidatie dat zich tot ver buiten Rwanda uitstrekt.
Een niet verklaarde oorlog
De gevaarlijke invloed van het regime is vooral zichtbaar in buurland Democratische Republiek Congo (DRC). Rwanda wordt in verband gebracht met steun aan de M23-rebellen, wat bijdraagt aan de aanhoudende conflicten in deze toch al onrustige regio. Rapporten van de Verenigde Naties geven aan dat Kigali zowel militaire middelen als logistieke steun heeft geleverd aan deze rebellen, die mineraalrijke gebieden in Noord-Kivu controleren.
Naar verluidt genereert M23 een aanzienlijk bedrag, ongeveer 800.000 dollar per maand, alleen al uit belastingen op mijnbouwactiviteiten. Deze situatie stelt Rwanda in staat om economische voordelen veilig te stellen en tegelijkertijd de instabiliteit in de regio te bevorderen. Rwandese soldaten zijn in stilte gesneuveld in Kagame's niet erkende oorlog in de Democratische Republiek Congo, zoals ikzelf en andere 50 journalisten hebben gedocumenteerd in het project Rwanda classified, waarin we het verhaal van deze soldaten en hun families vertelden.
Kagame's binnenlandse onderdrukking en regionale destabilisatie zijn geen geïsoleerde strategieën; ze zijn diep met elkaar verbonden. Terwijl hij afwijkende meningen binnen Rwanda onderdrukt om een sterke greep op de macht te behouden, projecteert hij deze macht tegelijkertijd buiten zijn grenzen om oppositie in buurlanden te onderdrukken en Rwanda's invloed uit te breiden.
Door de regionale stabiliteit te ondermijnen, verzekert Kagame zich niet alleen van economische voordelen, zoals toegang tot mineraalrijke gebieden in de DRC, maar zorgt hij er ook voor dat alle externe bedreigingen voor zijn regime – van politieke rivalen of verbannen dissidenten – worden geneutraliseerd. Door deze tweeledige aanpak kan hij zijn macht in eigen land consolideren en tegelijkertijd de aandacht afleiden van zijn autoritaire praktijken.
Problemen met de buren
Wat deze situatie nog zorgwekkender maakt, is de onwil van de internationale gemeenschap om deze problemen aan te pakken. Kagame onderdrukt Rwandezen intern en destabiliseert niet alleen de DRC maar ook Burundi, Tanzania en Oeganda, terwijl hij zich opstelt als een onmisbare bondgenoot van westerse mogendheden die bezorgd zijn over regionale stabiliteit. Sinds 2010 heeft Rwanda problemen met al zijn buren, die grotendeels te wijten zijn aan het agressieve buitenlandse beleid van Kagame en de interne politieke dynamiek.
Veel westerse landen lijken Kagame's onderdrukkende tactieken door de vingers te zien omdat het hun strategische agenda dient.
De betrekkingen met Oeganda zijn gespannen door wederzijdse beschuldigingen van spionage en inmenging in elkaars binnenlandse aangelegenheden, waaronder schermutselingen aan de grens en de arrestatie van politieke dissidenten.
De relatie van Rwanda met Burundi verslechterde na de politieke crisis in Burundi in 2015, waarbij Rwanda ervan werd beschuldigd de oppositie te steunen en de instabiliteit aan te wakkeren tijdens de mislukte couppoging.
De spanningen met Tanzania gingen over handelsgeschillen, grensconflicten en kritiek van Kagame op het politieke landschap van Tanzania.
Vooral de betrokkenheid van Rwanda in de Democratische Republiek Congo (DRC) is omstreden, omdat Rwanda ervan wordt beschuldigd gewapende groepen zoals de M23-rebellen te steunen, wat het voortdurende conflict in de mineraalrijke oostelijke DRC-regio aanwakkert.
(Lees verder onder de leestip)
